ขอเชิญร่วมทดสอบ Thai Font Template

[F0ntUni B Pali]

ปัญหาคือ โปรแกรม Word processer พวกนี้ เรียกคุณสมบัติพิเศษ เวลาพิมพ์บาลีสันสกฤต ออกมาใช้ยังไงหรอครับ  

โปรแกรม office suites / text editors คงต้องใช้วิธีเปลี่ยนฟอนต์เป็น F0ntUni B Pali สำหรับบาลีสันสกฤตครับ สำหรับคนทำฟอนต์ก็แปลว่าต้องทำฟอนต์แยกอีกตัว แต่จริงๆ มันไม่ได้ยาก แค่ลบเชิง ฐ ญ ใน F0ntUni B ออก เปลี่ยนชื่อแล้ว Gen เป็นฟอนต์อีกตัว คนที่มี font editor ก็สร้างฟอนต์บาลีสันสกฤตจากฟอนต์ที่ใช้เทมเพลตนี้เองได้

ส่วนพวกโปรแกรมของ Mac อย่าง Pages ถ้าจะทำฟอนต์ให้ใช้งานกับโปรแกรมพวกนี้ได้เนียนๆ ก็ต้องศึกษา Apple Advanced Typography (AAT) ครับ ซึ่งผมยังไม่ได้ศึกษา แต่ไอเดียมันไม่ต่างจาก OpenType มาก (บางอย่างอาจจะดีกว่าด้วย แต่มันดีเฉพาะสำหรับ Mac ไง) นอกจากนี้เทคโนโลยีสำหรับการทำ Smart font อีกตัวคือ Graphite (SIL) ที่เหมาะกับการทำฟอนต์สำหรับภาษาที่ซับซ้อน ซึ่งผมก็ยังไม่ได้ศึกษา และโปรแกรมที่รองรับ Graphite ยังน้อยมาก (FireFox ล่าสุดรองรับ Graphite แต่ไม่ได้เปิดเป็นค่าตั้งต้น) OpenType เลยเป็นทางเลือกแรกของการทำฟอนต์เทมเพลตตัวนี้ครับ

เริ่มงงละ

[FontUni]

ช่วงอาทิตย์หน้า ผมจะทยอยเขียนเอกสารอธิบายวิธีใช้เทมเพลตนะครับ อันนี้จะเป็นเรื่องเกี่ยวกับคนทำฟอนต์โดยตรงแล้ว มันมีรายละเอียดเรื่องสเกลด้วย เพราะผมใช้ 1200 em เคยลองหลายแบบ แต่ 1200 em ลงตัวและคำนวณง่ายที่สุดแล้วเวลาทำฟอนต์หลายๆ น้ำหนักสำหรับฟอนต์ไทยคู่ละติน เวลาเอาไปใช้ในเว็บมันจะใกล้เคียงกับขนาดของฟอนต์ฝรั่ง (อันนี้ในความเห็นของผมนะ ใครถนัดแบบอื่นก็คำนวณแบบอื่น)

ถ้าใครเคยใช้ em size อื่น จะต้องสเกลเทมเพลตให้เท่า em size ของคุณ หรือไม่ก็สเกล glyphs เดิมให้ได้สัดส่วนกับเทมเพลตก่อน คร่าวๆ คือ ผมใช้ x-height และ สูง บ. เท่ากัน ความสูงประมาณ 600 em (50%) ถ้าตัว regular (400) ความหนาของเส้นแนวตั้งจะประมาณ 90-100 em ส่วนเส้นแนวนอนก็แล้วแต่คอนทราสต์ที่คุณต้องการ (ลองเอาตัว a กับ ล ของฟอนต์บุญโฮมมาเทียบกันก็ได้ครับ ตัวไทยและลาวแบบมีหัวจะหนาน้อยกว่าตัวละตินนิดหน่อย)

ถ้าใครจะลองขึ้นฟอนต์ด้วยเทมเพลตเบต้านี้ก็ยังไม่ต้องทำแบบเต็มๆ นะครับ เอาแค่ลอง gen ในโปรแกรม font editor ต่างๆ ออกมาดูผลว่าเป็นยังไง ใช้งานยากไหม ผมจะได้ทำเอกสารอธิบายได้ถูกต้อง

โอ้ เรื่องไทยกับฝรั่งพิมพ์เล็กสูงเท่ากันนี่น่าสนใจครับ
เอาจริงๆ ไม่ค่อยได้เห็นใครออกมาสนับสนุนว่าควรจะสูงเท่าไหร่ยังไง
(เคยเห็นเอกสารเรื่องความสูงแต่ก็เป็นแค่ข้อเสนอ ไม่ได้เป็นมาตรฐานอะไร)
แต่เวลาใช้งานนี่เห็นความสะดวกชัดเลยครับ

[FontUni]

ใช่ครับ จริงๆ เรื่องนี้อภิปรายกันได้ยาวเลย เพราะการใช้ตัวอักษรในคอมพิวเตอร์สมัยนี้มันต้องคำนึงถึงการใช้งานหลายภาษาด้วย โดยเฉพาะในอินเตอร์เน็ต

ผมใช้ตัวไทยเท่ากับตัวพิมพ์เล็กฝรั่งหลังจากทำฟอนต์ให้รองรับภาษาเวียดนาม คือเขามี diacritics บน 2 ชั้น และล่าง 1 ชั้น คล้ายไทย พอเอามาแสดงผลไทย-เวียดนามในบรรทัดเดียวกันมันจะลงตัวมาก diacritics ชั้นแรกเท่าสระบน ชั้นที่สองเท่าวรรณยุกต์ไทย

อาจารย์ปริญญา โรจน์อารยานนท์ เคยเขียนเรื่องสัดส่วนในหนังสือเกี่ยวกับการออกแบบตัวพิมพ์ไทย (เราคงอ่านเล่มเดียวกัน? มีให้ดาวน์โหลด แต่ผมจำชื่อไม่ได้) ผมคิดว่าสัดส่วนแบบนั้นคงเหมาะกับสิ่งพิมพ์ พอเอามาใช้ในคอมพิวเตอร์ผมต้องสเกลเพิ่มทุกที เพราะผมเน้นทำฟอนต์ให้ใช้งานในเว็บได้เป็นหลัก และสัดส่วนไม่ต่างจากฟอนต์มาตรฐานใน OS มากนัก

[f0ntuni-a]

เมื่อพยายามใช้ fontforge อยู่ถึงตีสามครับ จอดสนิทเลยครับ (แต่จะลองศึกษาอีกสักตั้งสองตั้ง)

ก็เลยกลับมาหาพี่ FontLab เหมือนเดิม
ผมทดลองเอาเทมเพลตไปเปิดแล้ว เรียกใช้งานคำสั่ง OpenType

f0ntuni-a
ฟ้องอย่างนี้ครับ



พอเรียกคำสั่งล้มเหลว ก็เลยพรีวิวดูไม่ได้ว่า สระวรรณยุกต์วางถูกตำแหน่งรึเปล่า 



เอาตัวอักษรที่ทำไว้มาวางเล่นๆ ได้สามตัว เกิดอาการสังหรณ์ ก็เลยสั่ง gen ดู ปรากฏว่าตัว " และ ! จากที่อยู่หัวแถวก็เด้งมาอยู่ต่อท้ายแถว
แต่ผลการใช้งานฟ้อนต์ที่ gen ออกมา ไม่มีปัญหาครับ


f0ntuni-b
ก็ฟ้องเช่นกัน



มีคำสั่ง OpenType ให้เรียกใช้ในช่องพรีวิว แต่ ไม่มีปฏิกิริยาตอบสนอง 



แต่ตัวนี้ gen แล้ว ไม่มีปัญหา ไม่มีอะไรเด้งครับ

[FontLab Studio 5 ใช้ทำและทดสอบฟีเจอร์สำหรับภาษาไทยไม่ได้ครับ]

ข่าวร้าย FontLab Studio 5 ใช้ทำและทดสอบฟีเจอร์สำหรับภาษาไทยไม่ได้ครับ (mark, mkmk) ที่ เว็บไซต์ FontLab เขาบอกว่าให้ใช้ Microsoft VOLT ทำแทน! เขาโน้ตไว้ว่า :

Note: FontLab Studio 5 can directly create OpenType Layout tables for non-complex scripts. OpenType Layout tables required for complex scripts such as Arabic, Devanagari or Thai can be added with the free Microsoft VOLT application.

ผมเดาว่ามันมีปัญหาเฉพาะกับ mkmk ใน F0ntUni A ลองเพิ่ม mkmk เองได้ไหมครับ? (สงสัยผมคงต้องโหลด Fontlab trial และอื่นๆ มาดูปัญหา)

เรื่องความกากของฟอนต์แล็บนี่เป็นที่น่าเศร้าครับ
ในกระจู๋ข้างๆ ผมแปะที่ไปถามไปอ่านมาจากเว็บของผู้ผลิตเอง
เขาบอกว่าเทคโนโลยีที่ใช้ในโปรแกรมรุ่นล่าสุดไม่ได้พัฒนาอะไรเลย มาจากรุ่นปี 2004

FontForge for Mac ตัวล่าสุด (2014-02-12)

http://fontforge.github.io/en-US/downloads/mac/

แม้จะดูเป็นลูกเมียน้อย แต่ถ้าพูดถึงประสิทธิภาพการใช้งานกับฟีเจอร์ภาษาไทย ตามแนวทางของคุณSungsit ก็เวิร์คสุดละครับ

[FontForge 2014 (Mac OS 10.8.5)]

FontForge for Mac ตัวล่าสุด (2014-02-12)

http://fontforge.github.io/en-US/downloads/mac/

แม้จะดูเป็นลูกเมียน้อย แต่ถ้าพูดถึงประสิทธิภาพการใช้งานกับฟีเจอร์ภาษาไทย ตามแนวทางของคุณSungsit ก็เวิร์คสุดละครับ

FontForge (2014) ใน Mac ยังไม่สมบูรณ์นะครับ มันแสดงผลบางฟีเจอร์ไม่ถูกต้อง เช่น ไม่เปลี่ยน ญ ฐ เมื่อมีสระล่าง ผมลองตัวที่เขา built ล่าสุดของวันนี้ก็ยังมีปัญหาอยู่ (http://fuuko.libferris.com/osx/packages/201404/05_0434/) พอลองคอมไฟล์จากซอร์สเองก็ error ตอนนี้ผมยังไม่แน่ใจว่ามันเป็นบั๊กที่ฟอนต์เทมเพลตหรือโปรแกรม ถ้าแน่ใจว่าเป็นที่โปรแกรมเดี๋ยวจะแจ้งเขาไป

FontForge 2014 (Mac OS 10.8.5)


ส่วนเวอร์ชั่นเก่า (2012) ไม่มีปัญหานะ แต่มันติดตั้งยากหน่อย ต้อง compile โดยใช้ command line interface

FontForge 2012 (Mac OS 10.8.5)


ผมไม่รู้ว่ามีใครสนใจจะติดตั้ง FontForge ใน Mac รึเปล่าเลยไม่ได้บอกไว้ เพราะมันจะซับซ้อนหน่อย ผมติดตั้งไว้ 2 เวอร์ชั่น (2012 & 2014) เลยรู้ว่ามันไม่เหมือนกัน ถ้าใครสนใจก็ดาวน์โหลด Xcode ล่าสุด (5.1) จาก Appstore มาไว้ก่อน แล้วดาวน์โหลด Command Line Tools (https://twitter.com/gzix/statuses/446937869152575488) เดี๋ยวผมจะแยกโพลต์รายละเอียดวิธีติตั้ง FontForge หลายเวอร์ชั่นใน Mac อีกที (คราวนี้คุณอาจเปลี่ยนจาก Font designer กลายเป็น Geek เลยทีเดียว!)

๑. จากที่ผมทดลองใช้ FontForge 2014 มาสามวัน พอใจมากครับ วันนี้ทั้งวันพยายามคลำหาทางลง FontForge 2012 ยังไม่สำเร็จ หืดขึ้นคอจริงๆ  รอการช่วยเหลือจากคุณSungsit อยู่นะครับ (จริงๆ ผมก็อยากจะใช้ลีนุกซ์นะครับ แต่แมคผมพอลงลีนุกซ์แล้วเครื่องร้อนมาก (วินโดว์ 7 ก็เหมือนกัน) อากาศร้อนมหาโหดแบบนี้ เลยไม่กล้าใช้)

๒. คิดว่า FontLab ยังไงก็เป็นทางเลือกของนักออกแบบส่วนใหญ่ อาจจะต้องปรับฟีเจอร์แล้วเพิ่มเทมเพลต C อีกตัวครับ

[ญุญูญฺฐุฐูฐฺ]

ก่อนจะตอบเรื่องอื่น เปิด F0ntUni A ด้วย Mac FontForge 2014 พิมพ์ ญุญูญฺฐุฐูฐฺ ใน metrics window แล้วจับภาพให้ผมดูหน่อยนะครับ ผมอยากรู้ว่าเครื่องคนอื่นเจอบั๊กเหมือนผมรึเปล่า เพราะ ฐู กับ ฐฺ มันแสดงผลถูกต้องแต่อันอื่นไม่ถูก 

เหมือนกันครับ

[FontUni]

โอเค งั้นเป็นบั๊ก 'ccmp' กับ 'calt' ของโปรแกรม ส่วน 'locl', 'salt', 'ssXX' ใช้ได้ปกติ ลองกด shift ค้างไว้แล้วคลิ้กฟีเจอร์ มันแสดงผลถูกต้อง เดี๋ยวผมจะแจ้งเขาไป



ตอนนี้ใช้ FontForge 2014 ดีกว่าครับ โดยรวมมันดีกว่า 2012 เยอะ มีบั๊กแค่ตอน preview ไม่ใช่บั๊กในฟีเจอร์ที่เราทำ เพราะพอ gen แล้วฟอนต์ทำงานได้ปกติ

[FontUni]

ผมเปิด FontUni A,B (otf) แล้ว gen ใน FontLab Demo ไม่เจอ error นะ (Font format: OpenType PS - Binary) มันแค่ preview ไม่ได้ พอเปิดใน FontForge มันก็มีฟีเจอร์ครบ รูปนี้คือฟอนต์ที่ gen ด้วย FontLab แล้วเปิดใน FontForge